ĐỌC BÀI THƠ: NHỤC NHĂ Ê CHỀ - ĐAU XÉ RUỘT

Phạm Đức Nh́

Vài Lời Biện Minh Cho Cô Giáo Trần Thị Lam

Tuần vừa qua bài thơ Đất Nước Ḿnh Ngộ Quá Phải Không Anh? của cô giáo Trần Thị Lam ở Hà Tĩnh được rất nhiều người đọc ở hải ngoại ca ngợi. Tôi nhận được một email cho biết đă có 6 nhạc sĩ phổ nhạc bài thơ. Tôi đă nghe nhạc, đọc thơ và rất xúc động. Thế rồi trên trang web TVấn& Bạn Hữu lại có bài viết Thư Gửi Cô Giáo Trần Thị Lam – Hà Tĩnh của nhà văn nữ Thiên Lư trong đó chị “phàn nàn” về cách gộp tuổi trong bài thơ của cô giáo. Chị viết:

“Bốn ngàn tuổi mà vẫn c̣n bú mớm
Trước những bất công vẫn không biết kêu đ̣i…
mà tính từ mốc lịch sử bốn ngàn năm thì tôi hoàn toàn không đồng ý.”

Tôi có người bạn làm ăn khá thành công ở Mỹ. Mấy năm gần đây về Việt Nam hùn hạp đầu tư địa ốc. Gặp tôi tháng trước nó than: “Dành dụm được chút vốn dưỡng già bị thằng em họ lừa lấy hết. Giờ lại trắng tay”. Tôi chửi nó “Mày hơn sáu chục tuổi rồi mà khờ như đứa con nít; làm ăn cứ nắm lưỡi c̣n để người ta nắm cán”. Vợ nó chĩa vào “Chỉ khờ mấy năm nay thôi, chứ sáu chục năm trước ông ấy khôn như rận váy”. Tôi không phân định rạch ṛi như vợ người bạn nhưng tự nghĩ câu chửi của tôi chẳng có ǵ sai sót cả. Làm thơ thỉnh thoảng tôi cũng nhận trong người ḿnh có ḍng máu của bà Triệu, bà Trưng, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung để có thêm tự tin, hào khí nhưng cũng có khi tôi bước vào trận chiến đơn thân độc mă (giả vờ quên hết những nhân vật lịch sử kia) để lúc chiến thắng có thể mạnh tay vỗ ngực tự hào. Trường hợp cô giáo TTL tặng thêm 4 ngàn tuổi cho mỗi người Việt Nam để làm nổi bật sự thơ dại, yếu đuối của họ trước chính quyền, theo tôi, hoàn toàn hợp t́nh hợp lư. Đó là một trong những quyền căn bản của thi sĩ.

Tiện đây xin có vài nhận xét về bài thơ.

ĐẤT NƯỚC M̀NH NGỘ QUÁ PHẢI KHÔNG ANH?
Đất nước ḿnh ngộ quá phải không anh?
Bốn ngàn tuổi mà dân không chịu lớn
Bốn ngàn tuổi mà vẫn c̣n bú mớm
Trước những bất công vẫn không biết kêu đ̣i…
Đất nước ḿnh lạ quá phải không anh?
Những chiếc bánh chưng vô cùng ḱ vĩ
Những dự án và tượng đài ngh́n tỉ
Sinh mạng con người chỉ như cái móng tay…
Đất nước ḿnh buồn quá phải không anh?
Biển bạc, rừng xanh, cánh đồng lúa biếc
Rừng đă hết và biển th́ đang chết
Những con thuyền nằm nhớ sóng khơi xa…
Đất nước ḿnh thương quá phải không anh?
Mỗi đứa trẻ sinh ra đă gánh nợ nần ông cha để lại
Di sản cho mai sau có ǵ để cháu con ta trang trải
Đứng trước năm châu mà không phải cúi đầu…
Đất nước ḿnh rồi sẽ về đâu anh?
Anh không biết em làm sao biết được
Câu hỏi gửi trời xanh, gửi người sau, người trước
Ai trả lời dùm đất nước sẽ về đâu…

TRẦN THỊ LAM

Kỹ Thuật Thơ

Về h́nh thức, bài thơ được viết theo thể Thơ Mới trường thiên, gồm 5 đoạn, mỗi đoạn 4 câu, mỗi câu thường là 8 chữ nhưng khi cần cũng được thay đổi một cách tự nhiên, vần trắc liên tiếp ở câu 2 và câu 3.

Về nội dung, bài thơ có 5 đoạn nhưng hồn cốt nằm ở đoạn thứ nhất:

Đất nước ḿnh ngộ quá phải không anh?
Bốn ngàn tuổi mà dân không chịu lớn
Bốn ngàn tuổi mà vẫn c̣n bú mớm
Trước những bất công vẫn không biết kêu đ̣i…

Cái “ngộ” lớn nhất là đất nước ḿnh đă 4 ngh́n tuổi mà “dân không chịu lớn”. Ở đây cô giáo đă sử dụng một ẩn dụ thật hay – ví người dân Việt nam như đứa bé chưa rời vú mẹ, vẫn c̣n bú mớm v́ “Trước những bất công vẫn không biết kêu đ̣i”. Lời lẽ của đoạn thơ rất đúng, rơ ràng và trong sáng, không cần và cũng không thể giải thích ǵ thêm nữa. Chúng như một lưỡi dao dài và sắc đâm thẳng vào trái tim mỗi người Việt Nam. Bạn là người Việt Nam ư? Nếu có chút kiến thức, c̣n chút lương tri, danh dự khi đọc những ḍng thơ này đều sẽ tự động cúi đầu nuốt nhục.

Cái hay, cái tài của cô giáo Trần Thị Lam là lời lẽ của cô vừa chân thật vừa nhẹ nhàng, khéo léo nên lưỡi dao của cô đâm nát tim gan của không biết bao nhiêu người - từ người dân b́nh thường đến đám đông tự xem ḿnh là sĩ phu yêu nước - nhưng họ không những không thể nào ghét cô được mà nhiều khi c̣n quư mến, kính trọng, cảm phục cô nữa.

Những bất công lớn trong đất nước ḿnh được cô giáo liệt kê ở những đoạn thơ sau:

Bất Công Đến Lạ Lùng

Đất nước ḿnh lạ quá phải không anh?
Những chiếc bánh chưng vô cùng ḱ vĩ
Những dự án và tượng đài ngh́n tỉ
Sinh mạng con người chỉ như cái móng tay…

Cái bất công đầu tiên là “Sinh mạng con người chỉ bằng cái móng tay” nhưng người ta lại vung hàng ngh́n tỉ vào những dự án, những công tŕnh phù phiếm, không phục vụ lợi ích của người dân. Mà điều lạ là không ai nhận lănh trách nhiệm, hậu quả về việc phí phạm tài sản chung đó.

Bất Công Đến Buồn Thảm

Đất nước ḿnh buồn quá phải không anh?
Biển bạc, rừng xanh, cánh đồng lúa biếc
Rừng đă hết và biển th́ đang chết
Những con thuyền nằm nhớ sóng khơi xa…

Tài nguyên của quốc gia cạn kiệt, một phần bị khai thác phí phạm để quan chức bỏ túi riêng, một phần lănh đạo ngậm miệng ăn tiền để ngoại bang tự tung tự tác.

Bất Công Đến Đáng Thương

Đất nước ḿnh thương quá phải không anh?
Mỗi đứa trẻ sinh ra đă gánh nợ nần ông cha để lại
Di sản cho mai sau có ǵ để cháu con ta trang trải
Đứng trước năm châu mà không phải cúi đầu…

Nợ công chồng chất trong khi giới lănh đạo chóp bu mỗi người có tài khoản hàng trăm triệu, nhiều người hàng tỉ đô la ở ngân hàng ngoại quốc. Số nợ công to lớn ấy sau này lại đè nặng trên lưng, trên vai của con cháu chúng ta.

Đất Nước Sẽ Về Đâu?

Đất nước ḿnh rồi sẽ về đâu anh
Anh không biết em làm sao biết được
Câu hỏi gửi trời xanh, gửi người sau, người trước
Ai trả lời dùm đất nước sẽ về đâu…

Cuối cùng là câu hỏi đau xé ruột cho mỗi người Việt Nam: “Đất nước sẽ về đâu?”
Khi đọc những đoạn sau nếu độc giả thấy dậy lên trong đầu ḿnh một câu hỏi th́ cứ quay lại đoạn đầu. Đó là phần quan trọng nhất, đoạn hay nhất của bài thơ; nó là nguyên nhân, là câu trả lời cho những câu hỏi “Tại Sao?”

Lỗi Kỹ Thuật

Bài thơ có 2 lỗi kỹ thuật rất nhỏ không ảnh hưởng đến tứ thơ - như 2 cộng rác – có thể nhặt đi bất cứ lúc nào.
1/ Trước những bất công vẫn không biết kêu đ̣i: chữ những hơi thừa.
2/ Đất nước ḿnh ngộ quá phải không anh? (câu 1, đoạn 1)
Và
Đất nước ḿnh lạ quá phải không anh? (câu 1, đoạn 2)

Chữ “ngộ” và chữ “lạ” đồng nghĩa; 2 câu thơ trùng ư.

Tóm lại, ĐNMNQPKA là bài thơ rất hay. H́nh thức tương đối phóng khoáng tuy không có ǵ mới lạ lắm. Nhưng nội dung th́ không chê vào đâu được; những “bất công” (đoạn 2+3+4 hỗ trợ cho đoạn 1) được chọn lựa kỹ, có tính điển h́nh, ngôn ngữ chính xác mà gợi cảm, tứ thơ cô đọng, sâu sắc, thế trận chữ nghĩa chặt chẽ, đặc biệt phép ẩn dụ ở đoạn 1 thật tuyệt vời. Đọc xong, thi vị của bài thơ - nỗi bàng hoàng đau đớn - vẫn c̣n vương vấn măi trong tâm hồn.

Có thể nói đây là bài thơ của một người Việt Nam chửi con người Việt Nam tàn tệ nhất, xúc phạm đến danh dự người Việt Nam nặng nề nhất. Điều đáng nói là hàng bao nhiêu triệu người bị chửi - đặc biệt là những người góp phần to lớn tạo ra những bất công, những trí thức khoa bảng, nhà văn nhà thơ - đều cúi mặt ngậm tăm. Tại sao vậy? V́ bài thơ chửi đă hội đủ 5 điều kiện sau đây:
1/ Chửi đúng điều đáng chửi: những kẻ bị chửi không căi vào đâu được.
2/ Chửi “nặng” nhưng lời lẽ nhẹ nhàng, khéo léo: chửi sỗ sàng, ngoa ngắt quá th́ chúng coi là đồ hạ cấp, không thèm để ư, không thèm nghe; chửi nhẹ quá th́ không đủ ép – phê
3/ Chửi “đúng thời vụ”: nhân vụ xả độc ở Vũng Áng, cá chết lền khên, gây thảm họa môi trường, toàn dân Việt và cả thế giới quan tâm.
4/ Chửi bằng tấm ḷng chân thật: cảm xúc dạt dào.
5/ Chửi hay: tứ thơ hay quá, ẩn dụ tuyệt vời, càng đọc, càng nghe, càng ngẫm nghĩ càng thấm

Kết Luận

Chỉ cần tứ thơ, hồn thơ thấm vào tim một phần trăm (1%) dân số Việt Nam khiến họ không thể chịu được nỗi nhục nhă ê chề, đứng lên kêu đ̣i thay đổi th́ chúng ta sẽ có cả gần một triệu người dấn thân, tạo thành một làn sóng, một phong trào, nước Việt mến yêu của chúng ta sẽ có cơ may thoát khỏi t́nh trạng bi đát hiện nay. Nếu được như thế bài thơ Đất Nước Ḿnh Ngộ Quá Phải Không Anh? sẽ hiên ngang bước vào văn học sử và cô giáo Trần Thị Lam sẽ trở thành một anh hùng lịch sử của dân tộc Việt.

Mong được như thế lắm thay.
05/06/2016
Phạm Đức Nh́
nhidpham@gmail.com

 

 


Thơ

Thơ cũ 2015
Thơ cũ 2014
Thơ cũ 2013
Thơ cũ 2012
Thơ cũ từ 2011...

Quê em  
Ta say!
Bán rẻ người thầy  
Nhớ thàng bạn cũ
Có một ngày  
Người trai Bất Khuất  
Bài thơ kính tặng NT Vũ Huy Chính TĐ 3 SVSQ
Đón xuân này nhớ xuân xưa
Mùa xuân trở lại
Xuân diễm mộng
Mùa xuân - Chúc nhánh sông đời
Ông Đồ
Mùa xuân - Ta chúc ǵ nhau
Xuân hẹn
Xuân nơi đâu  
Xuân, t́m về đồng nội  
Cung chúc tân xuân 2016  
Chàng là xuân  
Đón xuân 
Thư xuân gửi chi  
Xuân về đất khách  
Xuân ơi xuân  

Không khéo lại ... khờ khạo  
Tuổi già và mùa Đông  
Ray rứt vết hằn  
Noel 2016  
Nạn buôn người  
Làm sao cho thương  
Đứa trẻ mồ côi  
Đêm Thánh  
Đêm cực Thánh 
Christmas Eve Prayers  
Chúc mừng Giáng Sinh  
Em tan trường về 
Ăn ớt chợt nghĩ cau trầu 
Sao anh nhăn như cao khô  
Cơi người  
Hồi nhỏ
Ở trong nỗi nhớ
Chuyển hoa thân ái
Xuân quê nội 
Vần thơ sông núi
Lục bát ngày 30  
Một rồi một  
Thương người cô đơn  
Kư ức tuổi 15
Thương má quá
The glorious river  
Tổ cha cái bọn sài lang 
Nghĩa t́nh  
Gừi bé t́nh thơ  
Lời thật  
Sao không thấy t́nh anh là ẩn số  
Đa tạ  
Chuyến tàu đời  
Tại sao tôi yêu nườc Mỹ  
Đăng đẳng nặng ḷng  
Tha La xóm đạo  
Gia vị t́nh yêu  
Tiếng thơ  
Chuyện ḷng  
Tôi vẫn nhớ
T́nh đẹp mùa cấy lúa
Trong tù được tin Ba
Đừng chán nản  
Lá Thu 
Hương trà Blao 
Mưa khuya  
Có những người anh  
Cám ơn thơ  
Có v́ sao rơi  
Chú?  
Tiếng trống Sơn Tây  
Thu đất khách  
Mùa tạ ơn  
Vó ngựa Chi Lăng  
Ai chuyển giùm hơi ấm?  
Chỉ có anh người lính Cộng Ḥa
Câu thương anh gửi cho em hết  
Thơ t́nh ái  
T́nh người thời đồ đểu 
Gợn ư đầu Thu  
Hương vị quê hương  
Cho tôi được một lần  
Em thử về thăm  
Xin Thượng Đế đưa bàn tay từ mẫu  
Như vậy mới say nè  
Đừng quên người lính VNCH  
Phải ḷng...  
Hạ tàn
Chuyến tàu hoàng hôn  
VN trước nguy cơ 
Se sắt thương buồn  
Vô lương 
Anh khoe màu sơn  
Mùa Thu viễn xứ 
Sương đêm
Biết đến bao giờ?  
Gửi em chút ư  
Nh́n vào hiện trạng mà tự hỏi  
T́nh đẹp tuổi học tṛ  
Không vô sản  
Vu Lan nhớ mẹ  
Con mắt làm như  
Chuyện t́nh bông lục b́nh  
Vẹn ư thề  
Đi theo chính nghĩa  
Phải bảo bọc nhau  
Hè xưa thương nhớ  
Hái sao  
C̣n việt cộng, mất quê hương  
Đừng để quá muộn
Nhưng có khi nào ta tự hỏi... 
Hai sắc hoa hồng Vu Lan  
Nhớ măi t́nh quê  
Trang nhật kư 
Rượu thơ và thuốc  
Gánh dừa 
Người em xóm đạo
Viết cho người xưa  
Nhớ một người  
Tháng bảy nơi đây  
VN sau năm 2020  
Bạn xưa tương ngộ  
Có một đàn chim 
Ngọt ngào t́nh mẹ  
Tiềng hờn thế kỷ 
Năm trăm triệu hay hai tỷ bốn ???  
Nhớ bưóc đời trôi  
Tôi viết cho anh người tù... 
Nh́n về quê hương 
Trở lại Bạc Liêu 
Cháo gạo nhum  
Truy cùng diệt tận
Hăy đứng lên mau kẻo không c̣n kịp
Anh sẽ chảng đơn hành  
Anh đẹp nhất dưới trăng  
T́nh chiến hữu  
Anh lính Cộng Hoà ơi!  
Đừng ngồi chờ chết  
Đối thoại Lạc Long Quân và Âu Cơ  
Thương quê, thương cảm  
Vẫn hoài mơ ước  
Chưa đi chưa biết..  
Nỗi đau đứt ruột  
Khi tàn trận chiến  
Thời đồ đểu 
Xin gởi thế nhân 
Người lính cuối cùng  
Bổn phận công dân  
Chị em ơi khơi lửa!  
Kính tặng chiến sĩ QLVNCH  
Vẫn nhớ  
Đón mừng TT Mỹ Obama  
Anh chạm trái tim em !
Mặc niệm
Chỉ nhớ đôi ḿnh
Tâm sự cùng em Lam
Nói chuyện với người vớt cá
Cám ơn người dựng Cờ Vàng
Chút ư cùng em  
Dân Cha lời thơ mọn  
C̣n chần chờ ǵ mà chưa đứng dậy  
Nhất quyết không lùi  
Dỗi hờn  
Tâm sự về đêm  
Khi tự do vang lên tiếng nói  
Chiều nhớ Pleiku
Chuyện t́nh hoa mười giờ  
Đừng đem Bố về  
Đảng đă làm ǵ cho ta 
Những bản trường ca  
Quên, quện... quên luôn  
Xuống đường tự quyết  
Bản chất cs  
Tôi đă khóc  
Bức tranh đời  
Hạn hán
Tháng sáu ...ḷng ta !
Ngày của ai rồi sẽ dài dằng dặc
Đất Nước mình ngộ quá Cô Giáo ơi !!!
Ngày tàn bạo chúa
Con đường duy nhất
Một chút t́nh thơ
Mẹ khóc
Bà mẹ đất Thừa Thiên
Hai màu hoa
Thúy Kiều dạo khúc "nguyên nhân" cá chết
Lời của cá
Tổ quốc và trách nhiệm
Đất nước ḿnh ngộ quá phải không anh?
Sao vẫn là mơ
Chị tôi
Hỏa sơn hẹn nhé giờ tung nổ
Rắn độc tàu cộng  
Xanh xao tuổi buồn  
Thép đă tôi.... 
Ngày Phạm Viết Dũng ra tù  
4 năm nữa thôi 
Phận đời 
Tôi không thể nào mang về cho em  
Thương xóm đạo 
Tâu đảng, đang tẩu 
Đảng ǵ?  
Khi tôi chết  
Người lính QLVNCH  
Tôi đă khóc  
Vọng Quốc
Về theo chiến dịch  
Đi họp chung xe  
Mau đứng dậy  
Mất nước v́ Việt gian 
Gửi người yêu dấu 
Muôn đời là chủ nợ 
Kết bồ  
Quán nửa khuya  
Bản trường ca 24  
Viết nhớ bạn tù  
Những bà mẹ VN  
Ngày đó  
Ngắm cho măn nhăn  
Nụ hoa Cao Nguyên ngày ly biệt  
Nguyệt rằm 
Nước mắt rơi luôn tṛn 
Em thiêu áo mặc ấm đời anh  
Cám ơn lời khen
Rừng lá thấp  
Đảng phải chết v́ dân đang lớn dậy 
Đứng lên, Việt Nam !  
Đ̣ chiều 
Tin bạn, tha hương buốt lạnh lùng  
Giă vờ 
Việc mỗi ngày  
Hai quê 
V́ mưa 
Vườn yêu  
Cô giáo với t́nh xuân
Nhớ Kontum  
Có mặt nước bốn ngàn năm lịch sử  
Lạc Hồng ơi... ! thức dậy  
Thơ và tả quyền vc  
Làm ăn có lắm nhọc nhằn 
Tàu đêm năm cũ 
Chợ net - chợ đời 
Yêu em, em ngẩng cao đầu
Xin trả tôi về  
Thư cho người t́nh cũ  
Trại tù gặp mẹ  
Độc ẩm chiều nay  
Mẹ tính sao ? 
Ngại ngùng 
Bài Học Đầu Cho Con và những " dị bản " của nó  
Truy điệu
T́nh vẫn c̣n vưong
Đừng cấm sào sâu...
Tại sao và tại sao ?
Nén hương thắp về
Mẹ già trên đất khách  
Tiếng vọng 
Tiếng Việt  
VN c̣n hay đă mất 
Gấm, Nhung ? Thêm Lụa nữa nè 
Hai mùa mưa  
Nh́n các em đi, đồng bào nước Việt 
Bản trường ca 22 
Mừng 
Lời người Thương Binh & người vợ Thương Binh VNCH  
Lễ t́nh yêu  
Chia cho em  
Yêu th́ phải biết  
Lời tử sĩ 
Chị hiểu ḷng em ?  
Sao rơi vào thơ  
Quà tặng
Mưa xứ người có lạnh lắm không anh 
Kẻ ở Portland 
Luân bàn chính kiến 
Cẩn thận chị ơi! 
Giận bầy sâu mọt 
Đôi mắt người về 
Gởi anh lính VNCH  
Lần đầu chạm tay 
Ông phỗng đá
Sao mà thơm 
Khi Tổ Quốc đă vang lời hiệu triệu 
Để lại cho nhau 
Thi lắng nghe 
Thơ Lê-Phi-Ô & Trạch-Gầm - Cafe Lính  
Hoàng Trường Sa
Ai quên tên người
VN c̣n hay đă mất
Trọn giấc t́nh xuân
Sao mà lạ  
Thức dậy đi em  
Anh và Tôi  
Trúng gió