Hà Nội ngày xửa ngày xưa

Tạp ghi: Hà Việt Hùng


Thiếu nữ Hà Nội ngày xưa

Chưa khi nào tôi đến Hà Nội. Khi tôi c̣n nhỏ, mẹ tôi đưa “cậu con duy nhất” vào Nam bằng tầu của Pháp. Không ai ngờ ba tôi lại vào Nam trước, và vẫn chưa “mỏi cánh giang hồ”. C̣n nhớ trước ngày vào Nam, mẹ tôi vừa lau nước mắt, vừa nói với ông ngoại tôi ở Diêm Điền ra Hải Pḥng thăm: “Xin thầy cứ xem như hai mẹ con con chết rồi.” Ông ngoại tôi chùi nước mắt. Mẹ tôi cũng khóc. Chỉ có tôi là cứ “tỉnh bơ”, nếu không muốn nói là c̣n vui nữa. Vui v́ sắp được vào Nam, vui v́ sắp có thầy cô và bạn mới. Tội ǵ phải khóc? dù tôi không biết miền Nam ở đâu và miền Nam mới thực sự làm tôi bồn chồn.

Thế rồi, qua vài ngày sau, mẹ tôi đưa tôi đi. Sau mấy ngày bị say sóng trên tầu, mẹ con tôi đă tới miền đất lạ. Ở trong Nam, tôi được xin học không mất tiền. Những lúc rảnh, mẹ tôi thường kể chuyện Hà Nội cho tôi nghe. Nào là Hồ Hoàn Kiếm, Hồ Tây, Hồ Trúc Bạch, Vườn Hoa Con Cóc, chùa Một Cột, rồi cầu Thê Húc qua đền Ngọc Sơn… Nào là Phố Hàng Đào, Hàng Chiếu, Hàng Đường Hàng Khay, Hàng Hoa, Hàng Gai, Khâm Thiên…Muốn mua thứ ǵ, cứ đến hàng đó. Thật tiện lợi. Như, muốn mua vải hay tơ lụa may quần áo, hoặc đồ trang sức, cứ tới Hàng Đào; muốn mua các loại hàng làm bằng thiếc hay kẽm, như chân đèn, chân nến, lư hương, ấm trà, khay trà, chén uống nước; xin mời đến Hàng Thiếc…

Tôi chỉ biết Hà Nôi có thế. Những kỷ niệm về Hà Nôi đối với mẹ tôi thật lăng đăng, mơ hồ. Tôi biết mẹ tôi nhớ Hà Nội lắm, nhớ những cô bạn thân xa xưa một thời. Nào là cô Ḥa, cô Tâm, cô Túc…nhớ ngơ Chè Chai, đường Cát Dài, đường Cát Cụt… Tất cả, tôi nghe bằng lỗ tai xa lạ. Bây giờ, và chắc hẳn, các cô bạn thân của mẹ tôi ở Hà Nội ngày xưa đă ra người “thiên cổ” hết rồi. Nhưng những h́nh ảnh của họ, dù thời gian làm cho mờ nhạt, vẫn c̣n sống ở trong ḷng mẹ tôi, kể cả trong tôi. Ảnh đen-trắng chụp cô Ḥa, mặc bộ trắng, ngồi trên thuyền, chụp ở bờ hồ Tây, rồi đến những tấm ảnh chụp ở Vườn Hoa Con Cóc với các cô Tâm, cô Túc, trong đó có cả tôi, có lẽ là những tấm ảnh mẹ tôi “thích” nhất. Mẹ tôi có gặp lại cô Ḥa ở trong Nam. Cô lấy chồng làm thầu khoán, giầu lắm. Ngày đó tôi mang đôi guốc, mặc quần ngắn, đầu đội cái mũ nồi rộng thùng th́nh, tay cầm món đồ chơi ǵ đấy, ngây thơ ngồi trên lưng những chú cóc bằng xi măng, bên cạnh tiếng cười của mẹ tôi, và các cô ban.

Mẹ tôi nói đưoc và́ câu Tiếng Tây (Pháp) “bồi”, nhưng thỉnh thoảng lại tự hănh diện ḿnh là người Hà Nội, sống vào thời đại tiểu thuyết Tố Tâm (1925) của Hoàng Ngọc Phách hay Đoạn Tuyệt (1935) của Nhất Linh, nghĩa là thời đại đang “đổi mới”. Tôi thấy mẹ tôi “mới”chẳng ra “mới” mà “cũ” cũng chẳng ra “cũ”. Mẹ tôi “chê” các bà già nhà quê mặc váy, chít khăn mỏ qụa, ăn trầu nhổ tứ tung, hay một chữ cắn làm đôi không biết. Mẹ tôi c̣n chịu sự giáo dục nghiêm khắc của gia đ́nh và một số định kiến xă hội.

Họa sĩ Bùi Xuân Phái (BXP) vẽ rất nhiều tranh phố cổ Hà Nội. Mẹ tôi không thích nói về nghệ thuật, nhất là hội họa. Sau này ở trong Nam, tôi không bỏ lỡ một cuộc triển lăm nào mang tên người họa sĩ này. Nét vẽ của Họa sĩ BXP riêng biệt so với các họa sĩ khác. Tôi lại khác đời, thích nét vẽ của ông, thích những đường lằn đậm đà, to bự; những đường nét cong quẹo, dúm dó, méo xệch; những mảng mầu bằng sơn dầu (oil) vặn vọ, đau đớn, thô kệch của ông trên những bức tường loang lổ hay mái ngói đỏ rêu phong. Ông vẽ những căn nhà cổ ở Hà Nội đẹp đến nỗi người ta lấy tên ông đặt riêng cho khu phố ông vẽ, đó là Phố Phái. Cứ nói đến Phố Phái, lại nghĩ đến Phố Cổ Hà Nội. Cứ nói đến Phố Cổ Hà Nội, lại nghĩ tới Họa Sĩ BXP. Nét vẽ của ông đă trở thành một trong những trường phái hội họa nổi tiếng sau này. Nhờ ông, tôi mới biết Hà Nội ngày xưa. Cám ơn Họa sĩ BXP đă giữ hồn Phố Cổ Hà Nội.

Ngoài ra tôi không c̣n biết Hà Nội như thề nào nữa.

Sau “ngày tháng ấy”, tôi bị “đi tù”, lại càng ít biết về Hà Nội. Nghe đồn, sau này Hà Nội trở thành trung tâm thành phố của cả nước, tôi cũng chỉ biết vậy.
Nh́n lại lịch sử, có nguồn tin phản bác cho rằng, ai nói “HN 36 phố phường” là không chính xác, đó chỉ là một cách gọi “đại khái cho xong” khu vực bên trong và bên ngoài khu phố cổ mà thôi.

Đọc tài liệu mới biết các phố ngày xưa được ngăn cách với nhau bởi những chiếc cổng lớn như cổng chào ngày nay, ban đêm được canh gác rất nghiêm ngặt. Trong mỗi phố là những dăy nhà, hiện nay vẫn c̣n thấy những chiếc cổng lớn này nằm rải rác ở các phố Hàng Buồm, Hàng Bạc, Hàng Ngang, Hàng Đào... Các dăy nhà này vừa là nhà ở, vừa là tiệm buôn bán của dân chúng như ngày nay.

Vào Ngày Kỷ Niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội (năm 2010), UBND Thành Phố Hà Nội đă dùng hết 50 tỷ đồng để tân trang 75 dẫy phố của các quận thuộc nội, ngoại thành, trong đó có việc quét vôi lại mặt tiền các căn nhà trong khu phố cổ, lót đá xanh quanh hồ Gươm và những tu sửa linh tinh khác. Tuy nhiên, theo nhiều người biết chuyện, việc này có bàn tay dơ dáy nhúng vô, và đến nay, nhiều nhà vẫn c̣n lởm chởm, chưa giải quyết xong. “Béo bở” quá, tội ǵ? Lâu lâu mới có một lần.

Từ ngày xưa, Hà Nội đă là nơi quy tụ nhân tài của đất nước khiến sản phẩm đa dạng, đại diện cho văn hóa kinh kỳ.

Nhiều nghệ sĩ có nói về Hà Nội như Nhà Thơ Nguyễn Bính có bài thơ Hà Nội trong tập Lỡ Bước Sang Ngang (in năm 1940). Bài thơ có 9 đoạn. Đây là đoạn mở đầu:“Hà Nội ba mươi sáu phố phường, ḷng chàng có để một tơ vương, chàng qua chiều ấy qua chiều khác, góp lại đường đi, vạn dặm đường…” Và đoạn cuối: “Hà Nội ba mươi sáu phố phường, ḷng chàng đă dứt một tơ vương, chàng qua chiều ấy qua chiều khác.... ô! một người đi giữa đám tang.”

Thạch Lam (Nguyễn Tường Lân) trong cuốn bút kư hay tùy bút, mạn đàm (gồm 20 bài): “Hà Nội Băm Sáu Phố Phường (in năm 1943) nói tới các món ăn ngon và “đặc sản” ở Hà Nội. Ông có đề cập tới phở, chả gị, bún chả, bún thang…

Đến thế kỷ 18 là thời Trịnh-Nguyễn phân tranh. Quân Trịnh chiếm Phú Xuân (Huế), gọi là Đàng Ngoài, c̣n quân Nguyễn chiếm miền Nam (Đàng Trong). Cả hai bên đều xưng danh là Chúa. Phố Hiến trở thành Trung tâm chính trị và kinh tế quan trọng của Đàng Ngoài. Đàng Trong gồm tỉnh Quảng Nam trở vào, thuộc chúa Nguyễn, cũng luôn nhộn nhịp không kém, với các tàu buôn ngoại quốc.

Tóm lại, đô thị lớn nhất miền Bắc lúc đó chỉ có Thăng Long (Hà Nội), nhưng ngày nay đă suy tàn theo năm tháng.

Thiếu nữ Hà Nội đă chiếm trọn tâm hồn mẹ tôi tưởng chừng không một phút nào phai. Nhưng rồi, sau “ngày ấy”, trong khi tôi đang chờ đi “học tập”, mẹ tôi ngồi im nghe tin “giải phóng miền Nam chúng ta cùng quyết tiến bước” từ cô gái có giọng nói “the thé” và “khô khốc” ở cái loa đầu xóm. Mẹ tôi lắng nghe cái giọng nói không một chút nào truyền cảm, ấm áp ấy và tự nhiên (lại tự nhiên) thay đổi ư kiến. Đó là lần đầu mẹ tôi thay đổi ư kiến như vậy. H́nh ảnh của mấy chục năm trước trong ḷng mẹ tôi chợt sống lại. Thiếu nữ Hà Nội đây ư? Vô lư qúa. Từ đấy, tôi thấy mẹ tôi buồn nhiều hơn vui. Mẹ tôi cứ ngồi bên cửa sổ nh́n ra, rồi lại thở dài.

Đứng trước nền cũ đổ vỡ của lâu đài Thăng Long, Bà Huyện Thanh Quan (HTQ) phải thốt lên: “…Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo, nền cũ lâu đài bóng tịch dương…” (Thăng Long thành hoài cổ - Hợp tuyển thơ văn Việt Nam - Nhà XB Văn Học, 1978).

Như đă tŕnh bầy, v́ thời gian qua đi, ngày nay Hà Nội chỉ c̣n “vang bóng một thời”, những kỷ niệm đẹp mất hút. Những con đường im vắng, cây cao bóng cả; có những cây đào, cây mai nở kín vào mùa xuân; phượng đỏ, ve sầu rân ran vào mùa hè; hoa sữa nở vào mùa thu; và những cảnh b́nh minh hay chiều tà với ánh trăng êm đềm vào mùa đông lạnh lẽo.

Ở miền Nam, trong lúc các anh bạn “bên thắng cuộc”, từng tốp ba-bốn người, lơ ngơ, lớ ngớ đxem Sài G̣n có ǵ khác so với quê ḿnh không, th́ tôi, trong khi chán nản, cũng đi “tham quan” một ṿng Sài G̣n, thấy người ta nuôi heo (lợn) ngay cả ở trên lầu, ngay trong nhà tắm của một building cao tầng gần Viện Đại học Sài G̣n, gần Đại học Luật (chỗ nh́n ra hồ con Rùa). Sướng nhé, lần này trâu ḅ được lên làm người? “Họ” c̣n trồng rau muống, rau khoai bên vệ đường cạnh xa lộ Sài G̣n-Biên Ḥa, nghĩa là tận dụng từng tấc đất để cải thiện bữa ăn, hay lao động là vinh quang.

Trước ngày “xin đi ở tù”, tôi vẫn thấy mẹ tôi ngồi bên cửa sổ, im lặng “nh́n ông đi qua, nh́n bà đi lại”. Có nhiều người đă bỏ miền Bắc vào ở hẳn miền Nam lập nghiệp.

Vâng, thiếu nữ Hà Nội sau này khác nhiều lắm. Phần nhiều họ ít hiền lành như xưa (Xin lỗi). Có lẽ chính sách, xă hội, cách giáo dục đă dạy họ như thế và họ bắt chước như thế.

Nhiều cảnh nữ sinh Cấp 2-3 đánh nhau, lột cả quần áo kẻ thù một cách dă man, trong khi các nam sinh quay phim, nói cười hô hố, tục tĩu hay khuyến khích bạn ḿnh đánh người kia. Những người qua đường, thay v́ can gián, chỉ biết lắc đầu ngán ngẫm quay đi. Khi có người định can ngăn, họ chỉ nói “giải quyết chuyện riêng”. Nghe nói “giải quyết chuyện riêng” không người nào muốn “đụng” vô. Công An cũng chỉ biết đứng nh́n.
Một lần, ngay trước một trường phổ thông CS hay PT nói tiếng Bắc, không biết về chuyện ǵ, các nữ sinh đánh nhau dữ dội, lột cả quần áo của nhau. Cạnh đó có nam sinh đứng cổ vơ, cười nói, quay phim video cho mọi người cùng xem. Chợt một cô giáo trong trường đi ra, một HS la lên báo động:

- Ê, cô ra, cô ra…

Một HS khác:

-Cô ra….th́ kệ mẹ cô.

Rồi họ cứ để hai toán thản nhiên đánh nhau như không biết đến cô giáo, cho đến khi cô giáo ra đến tận nơi mới thôi. Câu “kệ mẹ cô” nói lên tinh thần đạo đức của học sinh ngày nay đă đi xuống thê thảm (Nói sau).

Nghĩ cho cùng, cũng không thể đổ lỗi cho họ được. Xă hội c̣n đầy rẫy những bất công, tham nhũng, c̣n cảnh mua quyền bán chức, chạy chọt, lót tay, bôi trơn… , những ông bà Tiến sĩ, Giáo sư được đào tạo vô tội vạ (trong mấy năm nữa, VN phải sản suất được 24 ngàn TS để lấp vào chỗ ngu).

Vậy, không thể trách mấy cô thiếu nữ ngày nay được. Nhưng dù sao, các cô cũng là kết qủa trăm năm trồng người của một chế độ trong nước, chế độ XHCN ưu việt.

Hà Việt Hùng
 

 


B̀NH LUẬN

Năm 2016
Năm 2017

Biết th́ thưa thốt...  
Bằng cấp cùng ḿnh  
Một góc sinh hoạt dân chủ  
Ai lừa bịp ai? 
Thuốc khai quang  
Cái Tôi của người Việt  
Con tư tử đói thức giấc đang quậy khắp nơi..????  
Tâm sự của một người miền Bắc
Kinh nghiệm sống với cs  
 Asean từ tham vọng biến thành tôi tớ  
 Dù APEC hay dù TPP cũng không cứu được Việt Nam,
Nếu công nhơn Việt Nam không có phẩm chất.  
Anh hùng hay tội đồ?  
Cẩm nang du lịch VN không thể thiếu  
Thời thế đảo điên  
Cát tát vào mặt VC và TC  
Melania Trump, Mẹ Nấm... 
Khỉ thành người  
Áo yếm tiếp APEC để “khoe” nét truyền thống?
Make America great again  
The Vietnam War - Đôi điều cần phải nói  
Tội đồ hay công trạng  
Quư tộc, đại gia hay trọc phú?  
Vinh danh bà mẹ VN anh hùng  
Đầy tớ nhân dân
Người Việt với trạm xăng Nhật  
Mỹ đang toan tính ǵ? 
Vũ khí của kẻ bị trị
Quốc sỉ hay quốc nhục?  
Trẻ thơ ơi tin buồn...  
Lời mời gọi "Ḥa Hợp Ḥa Giải" của hội nhà văn HN  
Yêu xă hội chủ nghĩa  
 Câu chuyện trẻ con di dân lậu
Không thể hoà họp - hoà giải với cs  
Oeo phe
Sinh hoạt nhân gian  
Mơ mộng hăo huyền 
Đảng nào đang gặp nạn?  
Boléro – dấu hiệu suy tàn của chế độ CSVN  
Gian nhân hiệp đảng  
Ước mơ hoang tưởng  
Chạy đua vơ trang  
Phụ nữ phe ta quyết tâm vùng lên ! 
Tuyên truyền láo toét 
Hà Nội ngày xửa ngày xưa  
Kêu gọi cảnh tỉnh
T́nh nghĩa tỷ - muội
Sống c̣n trong tù
Tư cách văn nghệ sĩ  
Ai cho ai tự do?  
Những kẻ phản bội
Chiến lược lâu dài
Con trâu biết làm toán....
Ăn tàn ăn mạt...  
Thế này là thế nào?  
Gánh vàng đi đổ sông ngô 
Sống đời cho đáng sống  
Hối tiếc Việt Nam Cộng Ḥa  
Vàng và Cứt  
Mạng người lá rụng 
Cái nhà là nhà của ta...  
Suy nghĩ bên đèn đỏ ở Nara 
Đất nước vĩ đại mà lạ lùng !  
Cụ rùa đánh bại dă nhân
Khi người văn minh hành xử 
Thay ngôi đổi chủ  
Chúng ta đang tự lừa nhau  
Được ǵ mất ǵ ?  
Xưng hô, đối thoại 
Câu chuyện một lá thư
Ư thức dân chủ  
Viết cho Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh  
Tự Do nghĩa là ǵ?  
Đồng Tâm và dân trí  
Bên lề chuiyện phát minh  
Trả thù hèn hạ  
Điều trần FBI: Bạch hóa TT Trump?  
Que sera, sera - Cái ǵ đến, sẽ đến?  
Cậu phụ bếp và Tiếng Việt
Quà tặng cấp quốc gia  
Giải trí trong giờ làm việc  
Trả nớ hay quỵt nợ  
Lầm đường hay đúng đường  
Gia đinh trị 
Chuyến đi phó hội  
Chính trị là như thế! 
Chuyến công du của TT. Donald Trump  
Vẫy tay, vẫy tay, chào nhau....  
Cuốc chiến sinh tử  
Lạm phát
Cỡi ngựa xem hoa
Một thời đă qua  
Khi tôi chết, (hăy) xô tôi xuống địa ngục  
Thế này là thế nào? 
Miệng kẻ sang có gang có thép! 
Động đất tại ṭa Bạch Ốc?  
Hăy học theo tinh thần dân tộc của cụ Ngô  
Tiến nhanh, tiến mạnh, tiến... 
Có hay chăng ta? 
Hy sinh
Có một thời như thế đó!  
Vang bóng một thời 
Sau ngày giải phóng 
Xin đừng trở thành cái loa tuyên truyền cho chế độ CS 
Quyết định anh minh 
Một bóng ma đang ám ảnh Việt Nam  
Bao giờ được như…xưa?  
Đă từng có đàn ông Việt như thế !  
Phát xuất từ Tàu cộng  
Nước chảy qua cầu
Khái niệm định hướng xă hội chủ nghĩa
Nhổ ra, liếm lại  
Cá mè một lứa  
Tắm biển, ăn cá ở vũng áng  
Bệnh viện tâm thần Mai Hương
Phản ứng cấp thời của người dân
Tĩn nước mắm
Quân tử và kẻ tiểu nhân  
Đổi đời hay đời đổi?  
Tháng 4 của những xót xa  
Giữa Cừu và Sói  
“Về” hay “không về”
Nhạc vàng - Tại sao cấm?  
Hậu quả của giáo dục phóng túng... thân cộng ở Mỹ  
Khổ lắm! Nói măi!!!  
Rừng thiêng  
Cưỡng lư, đoạt từ  
Hộ khẩu hay hậu khổ
Đào thải theo thời gian  
Nói chuyện với đầu gối
Ai đáng khinh hơn ai?  
Cấm - không cấm - cấm  
Gọi tên cuộc chiến  
Đóng cửa trái tim  
Con đường xưa
Nói với các cựu cán binh cộng sản  
Cái sẹo "Gạc ma" 
Không c̣n ǵ để nói!  
Đức Thánh Trần đối đầu Tập Cận B́nh  
Quyết chiến với dân  
Người khôn của khó  
 Chuyện lăng tẩm và tượng đài của các lănh tụ CS
Tôi đậu bằng … lái xe ở Mỹ  
Thư viện lưu động  
Cái loa phường chèo  
Giết người có ba - tăng  
Quân tử bẻm mép  
Ăn cháo đá bát  
Lo ḅ trắng răng  
Tôi và bạn
Gánh vàng đi đổ sông ngô
Lá mặt lá trái ... cuộc đời
Hai bố con cùng làm Tổng Thống  
Kịch bản hạ màn  
Lại nói về lá cờ  
Nói như chó liếm nước
Phú quư giật lùi, văn minh thời đại  
Nước đổ lá khoai  
Lưu manh tráo trở  
Số phận bài hát "Ly Rượu Mừng"  
Văn hóa phong b́  
TT Trump làm việc  
B́nh dân học vụ  
Ai đó  
Tiếng nói từ Mộ Đức về nhân vật Phạm Văn Đồng
Tiêu thổ kháng chiến chống Trump
Cái khó ló cái khôn
Bán nước bán non
Cáí ṿng lẩn quẩn  
Chuyện b́nh thường  
Không c̣n cái nhục nào hơn
Ngoan cố / Bé cái lầm  
Buỗi chào cờ khônc có lá Quốc Kỳ... 
Mẹ kiếp : Đứa nào bán nước?
Cứ tưởng bở
Bệnh lười dưới chế độ CS