BS Vũ Quư Đài
Hồi mấy chục năm trước, dân Mỹ (kể cả giới bác sĩ), ăn uống bừa phứa, hút thuốc lá thả dàn. Tới thập niên 60, mới thấy cái hại của thuốc lá, và một hai chục năm sau mới dần dần biết ăn uống nhiều chất béo làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Cholesterol nổi bật lên như là thủ phạm chính. Nhưng rồi lại nói đến 2 thứ Cholesterol, thứ tốt, thứ xấu. Vấn đề biến dưỡng Cholesterol trong cơ thể rất phức tạp và có ảnh hưởng sâu rộng, v́ thế đă có tới 2 kỳ giải thưởng Nobel về Y Khoa được trao tặng cho các nhà khảo cứu về Cholesterol, một lần vào năm 1964, và một lần năm 1985.
Hơn 200 năm trước, người ta t́m ra công thức hoá học của sạn mật, và đặt tên là Cholesterol. Cái tên Cholesterol, nếu phân tích kiểu chiết tự ra, gồm 3 phần gốc chữ Hy Lạp: chole nghĩa là mật, stereos có nghĩa là chất đặc, h́nh khối (âm thanh nổi stereo cũng là ở gốc chữ nầy) và cái đuôi ol đặc thù do công thức hoá học.
Cholesterol thấy nhiều ở màng các tế bào trong cơ
thể, giúp cho màng các tế bào được mềm mại, ổn định. Cholesterol là
một thành phần của mật tiết ra từ các tế bào gan, giúp tiêu hoá các
chất mỡ béo trong ruột, và cũng giúp cho việc hấp thụ các sinh tố
như A, D, E, K. Cholesterol là tiền thân của sinh tố D, của nhiều
chất nội tiết quan trọng, kể cả các chất nội tiết nam nữ như
testosterone, estrogen, progesterone.
Phần lớn Cholesterol được tổng hợp mỗi ngày từ trong cơ thể, phần
nhỏ hơn là hấp thụ từ thực phẩm ăn vào.
Cholesterol không vận chuyển qua hệ thống tuần hoàn trần trụi được, mà là dưới dạng "chất đạm béo" (lipoprotein : lipo là chất béo, protein là chất đạm): cái bao protein ở ngoài, bên trong là cholesterol và một thứ chất béo nữa gọi là triglyceride.
Chất béo ta ăn vô, đi từ ruột non lên gan, gan biến dưỡng thành Cholesterol và triglyceride, từ đó qua hệ tuần hoàn đưa đến các tế bào dưới dạng chất đạm béo.
Những hạt chất đạm béo nầy nhẹ, có tỷ trọng thấp, tiếng Anh gọi là "Low Density Lipoprotein" và hay gọi tắt là LDL. Người khỏe mạnh b́nh thường, có ít LDL trong máu. Người có nhiều LDL hay bị Cholesterol cùng với tiểu cầu (là một thứ huyết cầu) đóng thành mảng bên trong động mạch, có thể làm nghẹt mạch máu, thí dụ nghẹt động mạch vành nuôi tim sinh đứng tim, nghẹt mạch máu nuôi của một phần của óc, sinh tai biến mạch máu năo.
V́ lẽ đó, cho nên người ta gọi LDL là "Cholesterol xấu". LDL trong máu tăng lên là do ăn uống và ít tập luyện thể lực. Cũng có phần nào là do huyết thống di truyền.
C̣n một thứ chất đạm béo, tỷ trọng rất thấp, thường là mang chất béo triglyceride nhiều hơn là Cholesterol. Trước kia người ta không rơ vai tṛ của triglyceride, nhưng ngày nay th́ thấy rằng nhiều triglyceride cũng là một rủi ro sinh bệnh tim mạch. Chất đạm béo nầy tiếng Anh tên là "Very Low Density Lipoprotein", gọi tắt là VLDL. Như vậy, VLDL cũng là một thứ xấu.
Một thứ chất đạm béo nữa vận chuyển Cholesterol về gan cho gan phá huỷ đi. Chất đạm béo nầy nặng, có tỷ trọng cao, tiếng Anh gọi là "High Density Lipoprotein", tên tắt là HDL. HDL có khả năng lấy bớt Cholesterol từ các mảng bám vào thành mạch máu để mang về gan huỷ đi. Cho nên người có nhiều HDL th́ giảm dược nguy cơ đứng tim và tai biến mạch máu năo. Nếu HDL ít quá, th́ rủi ro đứng tim và tai biến mạch máu năo nhiều lên.
V́ vậy, HDL có tên là "cholesterol tốt”. HDL trong máu bị thấp, có thể là do di truyền, nhưng nếu tập luyện thể lực nhiều, th́ HDL sẽ tăng cao.
Cholesterol trong máu bao nhiêu là tốt ? Tài liệu
cua Hội Tim Hoa Kỳ xếp hạng như sau :
- Lượng cholesterol (mg/dl) ít hơn 200, hoặc ít hơn 5,2 nếu tính ra
mmol/dl* , th́ được xếp hạng tốt.
- Lượng cholesterol (mg/dl) từ 200 đến 239, hoặc từ 5,2 đến 6,2
mmol/dl, có thể bị tăng rủi ro bệnh tim mạch.
- Lượng cholesterol nhiều hơn 240, hoặc nhiều hơn 6,2 mmol/ dl, th́
nhiều rủi ro bệnh tim mạch.
(* Ở Mỹ thường đo lượng cholesterol trong máu bằng con số mg trong 1
decilit máu (mg/dl). Các pḥng thí nghiệm ở Việt Nam hay dùng đơn vị
milimole/dL)
Dựa theo những kết quả khảo cứu gần đây, nhiều
Bác Sĩ khuyên bệnh nhân nên giữ cholesterol ở mức dưới 180 mg/dL.
Nhưng ngày nay việc đo lượng cholesterol trong máu thường đi thêm
vào chi tiết, cho biết lượng LDL và HDL, nên căn cứ vào hai thứ này
th́ chính xác hơn .
LDL nên ở mức dưới 100 mg/dl, nếu là người b́nh
thường. Nếu , là người có những rủi ro khác về bệnh tim mạch, như là
di truyền, hút thuốc, tiểu đường, mập ph́, v.v th́ nên giữ LDL ở mức
dưới 70 mg/dL. Trẻ em nên có lượng LDL dưới 35 mg/dL.
Trái lại, HDL cao th́ tốt. Nên giữ HDL ở mức trên 50 mg/dl.
Cũng có khi pḥng thí nghiệm cho biết tỷ số cholesterol/HDL, gọi là ước lượng rủi ro tim mạch.
Thí dụ cholesterol là 200 mg/dl, HDL là 50 mg/dl, th́ tỷ số là 200/50 hay là 4. Tỷ số này đừng để quá 5. Giữ ở mức 3,5 là tốt nhất. Tuy nhiên, có ư kiến cho là không cần biết tỷ số này, cứ căn cứ vào lượng cholesterol tổng quát và LDL, HDL là được rồi.
BS Nguyễn Thị Nhuận
Trước giờ chúng ta nói rất nhiều về những loại
thức ăn làm tăng cholesterol và được khuyên là nên tránh chúng. Đại
khái th́ những thức ăn như thịt đỏ, ḷng, trứng, tôm có nhiều
cholesterol. Những thức ăn này lại thường được dùng để chế biến
nhiều món ăn khoái khẩu nên nói ǵ th́ nói chúng ta khó mà cầm ḷng
để tránh khỏi ăn những thức ăn này.
Nhưng có những thức ăn nhiều cholesterol th́ ngược lại, cũng có
những thức ăn chẳng những đă không có cholesterol mà c̣n có tác dụng
làm giảm mức cholesterol LDL tức loại cholesterol "xấu" và làm giảm
nguy cơ bị bệnh tim. Những loại thức ăn này là ǵ và có thể chế biến
thành những món ngon không ? Sau đây là 5 loại thức ăn có tác dụng
tốt kể trên. C̣n chuyện chế biến thành thức ăn ngon th́ chắc phải
hỏi bà Quốc Việt.
Chúng ta đă biết là loại chất sợi tan được
(soluble fiber) có tác dụng làm giảm cholesterol xấu LDL. Oatmeal
chính là một loại ngũ cốc có chứa nhiều chất sợi tan được này. Chất
này c̣n được t́m thấy nhiều trong đậu h́nh thận (kidney beans), mầm
của bắp cải brussel (brusels sprouts), táo, lê, psyllium, barley và
mận khô.
Chất sợi tan được làm giảm cholesterol xấu LDL bằng cách nào ? Bằng
cách làm giảm sự hấp thụ của cholesterol từ ruột vào cơ thể. Chất
sợi này giống như chất keo và có tác dụng kết hợp với mật (có chứa
cholesterol) và cholesterol từ thức ăn rồi thải ra ngoài.
Chỉ cần ăn khoảng 1 cup rưỡi oatmeal mỗi ngày là sẽ thấy cholesterol
giảm xuống. Nếu không thích ăn oatmeal, ta có thể ăn oat bran hay
cereal ăn lạnh làm bằng oatmeal hay oat bran.
Nếu ta ăn 5 tới 10 gram chất sợi tan được mỗi ngày, lượng
cholesterol xấu LDL sẽ giảm đi 5 %.
Người Mỹ thường ăn nhiều thịt và nguồn chất đạm
chính của họ là từ thịt và từ những nguồn thức ăn động vật. Sách vở
Mỹ thường cho rằng người Á Châu ăn ít thịt và nhiều chất đậu nành
hơn họ nên ít bị nguy cô đau tim hơn người Mỹ. Tuy chúng ta cũng là
người Á Châu nhưng khi qua sống ở Mỹ, nơi thức ăn rất rẻ so với đồng
lương, thịt cá th́ ê hề, chúng ta cũng tập ăn theo lối người Mỹ, tức
là ăn thịt rất nhiều. Như vậy vô t́nh chúng ta đă bỏ đi một lối ăn
uống tốt để theo một chế độ ăn uống nguy hiểm.
Chất đạm từ đậu nành hay những thức ăn chế biến từ đậu nành như đậu
hũ, hột đậu nành, sữa đậu nành, có thể làm giảm mực cholesterol xấu
LDL và chất béo triglycerides, nhất là khi ăn để thay thế nguồn chất
đạm động vật.
Ăn 25 tới 50 grams chất đạm đậu nành mỗi ngày sẽ làm giảm
cholesterol xấu LDL 4 tới 8 %. Tuy nhiên, chuyện này không dễ ǵ
thực hiện được v́ 25 tới 50 grams đậu nành rất nhiều, khó có người
nào có thể ăn nổi trong 1 ngày, huống ǵ trong mỗi ngày đều ăn như
thế. Những người có mực cholesterol rất cao sẽ được lợi nhiều nhất
nếu theo phương pháp ăn đậu nành này.
Việc đậu nành làm giảm cholesterol có lẽ có liên hệ tới những chất
amino acids của nó. Ngoài ra, đậu nành c̣n chứa một hợp chất tên là
phytoestrogen. Chất nầy có thể làm giảm bệnh tim bằng cách làm nở
động mạch vành tim.
Tuy nhiên phụ nữ bị ung thư vú hay có nhiều nguy cơ ung thư vú (thí
dụ như có mẹ hay chị bị ung thư vú) th́ nên hỏi lại bác sĩ của ḿnh
trước khi ăn đậu nành với số lượng lớn v́ người ta chưa biết rơ chất
estrogen thực vật chứa trong đậu nành có thể có tác dụng ǵ lên ung
thư vú hay không.
Chữ walnuts được tự điển dịch là hạt "óc chó" có
lẽ v́ quả walnut cứng và lồi lơm giống như một bộ óc. Đập vỡ quả này
ra, ta sẽ có hạt walnuts trông như h́nh quả thận nối lại nhưng lồi
lơm chứ không phẳng như quả thận. Hạt walnut ăn bùi và ngon, có lẽ
chứa nhiều chất béo không băo hoà. Hạt walnuts có thể làm giảm mức
cholesterol trong máu một cách đáng kể. Nhờ chứa nhiều chất béo
không băo hoà, hạt walnut c̣n có thể giúp các mạch máu đàn hồi dễ
dàng chứ không cứng nhắc.
Nếu ăn nhiều hạt walnuts đến mức 20 % năng lượng của một ngày, mực
cholesterol LDL có thể hạ xuống 12 %. Hạt hạnh nhân almonds cũng có
tác dụng tương tự.
Tuy nhiên, bạn nên để ư là các loại hạt đều chứa nhiều chất béo - dù
là chất béo tốt - nên có nhiều chất calories. Nếu ăn nhiều hạt quá,
ta có thể bị lên cân. Tốt hơn hết là thay v́ dùng những chất béo
khác có hại như cheese, bơ, thịt mỡ ... ta thay thế chúng bằng hạt
walnuts.
Những khảo cứu vào thập niên 70 cho thấy người
Eskimo ỡ Greenland có mức bệnh tim thấp hơn những giống dân khác ở
Greenland vào cùng một thời kỳ. Khi phân tích thức ăn của các giống
dân, người ta thấy dân Eskimo ăn ít chất mỡ băo hoà và rất nhiều mỡ
omega-3 lầy từ cá, cá voi hay hải cẩu.
Những khảo cứu khác càng ngày càng cho thấy ích lợi của việc ăn cá.
Những nguồn chất omega-3 fatty acids là flaxseed, walnuts, dầu
canola hay dầu đậu nành.
Chất omega-3 fatty acids làm giảm chất béo triglycerides. Ngoài ra
nó c̣n giúp tim bằng cách giảm huyết áp, giúp tim đập đều nhịp và
giảm nguy cơ bị đông máu trong mạch. Ở những người đă từng bị heart
attack, dầu cá làm giảm nguy cơ chết bất th́nh ĺnh.
Nên ăn ít nhất là 2 phần cá mỗi tuần. Những loại cá sau đây chứa
nhiều chất omega-3 fatty acids nhất: mackerel, trout ở hồ, herring,
sardines, albacore tuna và cá hồi salmon.
Tuy nhiên, nên nhớ cá chỉ có lợi cho tim khi ta ăn cá nướng ḷ hay
nướng vỉ, không phải cá chiên hay cá làm sandwich.
Hiện nay, nhiều nhà chế biến thức ăn có cho thêm
một chất lấy từ thực vật ra là sterols hay stanols. Những chất nầy
có công thức hoá học rất giống cholesterol, do đó, có thể ngăn chặn
việc hấp thụ cholesterol từ ruột vào máu khiến mức này giảm xuống.
Hai thứ có cho thêm chất sterols này là magarine và nước cam. Nhờ
vậy, chúng ta có thể giúp giảm cholesterol LDL khoảng 10 % mỗi ngày.
Những chất này không có ảnh hưởng lên chất mỡ triglycerides hay chất
cholesterol "tốt" HDL. Nó cũng không có ảnh hưởng lên sự hấp thụ các
loại vitamins tan trong mỡ được như A, D, K, và E.
Phục dương đại bổ tửu
Toa rượu thuốc Minh Mạng
11 bài thuốc trị
bệnh bất lực
Tin tốt về Covid-19
Bạn có biết quả tim thứ 2 thứ 3 là gì?
Ai
cũng nghĩ tiểu đường là do ăn ngọt
Bệnh mất trí nhớ
Loại rau
có thể làm giảm lượng đường...
Tiếng Anh trong Y khoa
Bệnh
thận dưới cái nh́n của một bệnh nhân
10 tín hiệu cảnh
báo “vỡ” mạch máu năo
COVID - Cách bảo toàn
sinh mạng
Thuốc hết hạn vẫn c̣n hữu dụng
10 thực
phẩm tốt nhất cho tim
Nước tiểu và những điều cần biết
Làm sao để áp huyết không cao?
Một
bác sĩ Mỹ t́m ra thuốc trị virus Vũ Hán
Tác
dụng của thuốc trị khớp glucosamine, colchicine, thuốc
trị sốt rét
Triệu chứng nhiễm bệnh Covid-19
Cholesterol
Sinh tố
Bệnh tiểu đường
loại 2
Bệnh sạn thận
Kiến thức y khoa
21
cách đơn giản giúp bạn sống khỏe mạnh ...
Chống lại cảm cúm, cảm lạnh vào mùa đông
Ung thư cuống phổi
Toa thuốc trị
ung thư gan
Công thức thông tắc động mạch, “làm sạch” mỡ máu
Tự điều trị bại liệt sau đột qụi
Trị bệnh mẹo
Công dụng
của trái BƠ (avocado)
Bệnh GOUT đến
từ đâu ?!
Tập Yoga để bảo vệ sức
khỏe
Bệnh nấc cụt, bài
thuốc lạ kỳ
Húng chó
– vị thuốc dân gian
Chữa bệnh gai cột
sống
Toa thuốc trị
ung thư gan
Lá lốt chữa đau
nhức xương khớp
Tai biến mạch
máu năo
Dấu
hiệu cảnh báo các bệnh hiểm nghèo
7 loại
thực phẩm tốt nhất cho gan
Một toa thuốc rất hay cả về tinh thần lẫn thể xác
Đôi Điều về bệnh
Lú Lẫn Alzheimer
12 bí quyết
loại bỏ bệnh tiểu đường đơn giản
Công dụng của
Cần Tây
15 tác
dụng chữa bệnh không ngờ của củ hành
Những bài thuốc
trị bệnh...
Mật ong trị lành
vết thương
Thuốc ở trong rau
Trị bệnh nắc cụt
Toa thuốc
trị bệnh tê bại....
BÍ ĐÁI -
Tiên Dược Cứu Bịnh...
24 triệu chứng
trong người bạn không thể lơ là
Chanh trừ được
các bệnh ung thư
Cảm lạnh và
những hậu quả biến chứng
Công
dụng Củ Cải - Trái Chanh - Củ Nghệ cho sức khỏe
Hạt Methi - Trị tiểu
đường
Đậu Bắp - Vị Khắc Tinh
Của Bệnh Tiểu Đường
Lọc thận không đến 1 đô-la
Thuốc chống tai biến
Lá đu đủ chống ung
thư...
Trị bịnh tiền liệt tuyến
Trí nhớ giảm sút, phải làm
sao ?
Pḥng bệnh
Alzheimer
Lợi ích của đi bộ
Những triệu chứng
cần lưu ư cho tuổi già
Chữa bệnh
GOUT không cần uống thuốc
Tại sao bạn cần chất béo...
(saturated-fat)?
Các loại
bệnh thấp khớp
Clean your
kidneys
Măng tây và bệnh ung thư
Clean your kidneys
Trị Sạn, Ho và Ung Thư
Trị cảm cúm đơn giản
Khoai lang tốt
cho bệnh tiểu đường
Chất bổ từ quả nho
Bài thuốc trị bệnh viêm
gan
Trị bệnh Gout đơn giản
Sách thuốc gia truyền
Trị ho đơn giản nhưng mầu
nhiệm
Củ nghệ trị ...
Sự kỳ diệu của đôi bàn tay
Thuốc bổ thận
Bài thuốc trị Gout
Bài thuốc hữu hiệu để giảm :
máu cao, mỡ cao
Chữa phỏng
Dầu dừa - Thần dược của nhiều
bệnh
Dầu dừa chữa bá bệnh !!!
Huyết áp thấp
Nấm sữa Kefir
Tỏi với sức khỏe
Thuốc trong rau
Bệnh cúm heo
Cập nhật về bệnh ung thư
Trị bệnh đau ngang thắt
lưng
Tin vui cho người bệnh
nghèo
Dầu dừa chữa bệnh...
Huấn thị điều hành căn bản cho
người cao niên
Sơ Gan
Cây Sả chữa bệnh ung thư!!!
Cholesterol Tốt, Xấu ...
5 phương pháp tập thể dục
buổi sáng
Chữa bệnh Gout
không cần thuốc
Bệnh Dời Ḅ (Shingle)
Toa thuốc trị cao máu và mỡ
trong máu
Trị Cholesterol bằng
lá Aloe-Vera
Trị bệnh bằng "Đậu Đen"
Thuốc xông chữa cảm cúm
Phương pháp cầm máu
dị thường
Bệnh Gout đến từ đâu
Dùng "dấm táo & mật ong" để
trị bá bênh
Heart attacks
and drinking warm water
Tắm âm dương
Canh chua bạc
hà - Gây chứng bệnh Gout
Lá dứa trị bện tiểu đường
Cây Aloe Vera
Những lợi ích về việc đi bộ
Nước gạo lức, thần dược !!!
Với cây kim, ta có thể cứu
người
Làm thế nào để khỏi già ?
Thuốc trị tê bại, đau nhức
...
Thuốc thần chữa bệnh "gout"
Những toa thuốc "mẹo"
Khám phá mới về gạo lức
Viêm gan