Con thuong rau dang

Còn thương rau đắng …

Thanh Thản Nhiên

Khi Sàigòn đổi tên, chồng tôi cũng đổi hướng đi. Anh khuyên vợ hồi hương. Không vướng tù cải tạo, chẳng ai đuổi đi kinh tế mới, vậy mà chồng tôi vẫn muốn “về vườn“. Anh về để giữ đất ruộng ông bà, ba má anh muốn vậy! Nghèo cũng khổ, có ăn cũng mệt. Ông bà có ăn nên làng xã bắt nhốt giam cả tháng. Trước đó người quen ở xã nầy đã tới nhà ba má anh ăn nhậu hà rằm. Sau năm bảy lăm họ thành người lạ. ông bà đi tù chỉ một lý do, không chia cơm xẻ áo cho các“ đầy tớ nhân dân“. Anh là dân luật, đâu dễ chấp nhận luật rừng nầy. Anh cương quyết“biệt kinh kỳ“về quê kẻo trắng tay mất đất. Không biết chồng tôi thành “ngâm sĩ“ lúc nào. Hễ tôi ngồi đâu, anh lại gần “rên“ nho nhỏ:

„Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Đông ăn măng trúc xuân ăn giá
Thu tắm hồ sen…(*)
-Hạ tắm ao! thuộc rồi ngâm hoài!

Tôi ngắt lời chấm dứt câu. Nhìn anh tiu nghĩu cụt hứng, tôi hối hận nắm tay anh xiết mạnh như ngầm thông cảm.“Thôi đành xuất giá tòng phu cho rồi“ tôi than nho nhỏ. Ngày bước chân xuống thuyền hay qua đò về quê anh, nước mắt tôi chưa thành mưa. Thà khóc như mưa rồi trời quang mây tạnh đằng nầy tôi khóc thầm, khóc âm ỉ trong lòng. Đang sống nơi đầy đủ tiện nghi, phút chốc đi về “Miệt Thứ“. Chưa đặt chân xuống miệt đó nhưng xã Tân Long nầy có khác là bao! Chạng vạng tối là cơm chiều phải xong. Ăn trễ đốt đèn hao dầu vì xăng dầu bấy giờ khan hiếm lạ. Nhà quê luôn sống thiếu thốn quen rồi ngoại trừ cơm gạo hay tôm, cá, thịt còn khá dồi dào. Trên Saìgòn mọi nhu cầu tối thiểu bị cất giảm tối đa và bất ngờ như vậy dân tình mới khốn khổ. Nhà bên chồng không ai thích ngồi bàn, ngồi ghế. Cứ trải chiếu ra sàn gỗ, ngồi bẹp xuống cho khoẻ cặp giò. Vài tháng sau ba chồng cất cho chúng tôi cái chái lợp ngói trước sân rộng và sát nhà ông bà. Nhờ vậy tôi mới có được những giây phút riêng tư bên chồng con. Thỉnh thoảng thấy tôi buồn, anh hay đến ôm vai hỏi nhỏ:

-Em có thương anh không?

-Không thương sao về đây!

Vừa buồn, vừa dỗi tôi trả lời cộc lốc, không còn cúi mặt nói lí nhí “dạ thương“ như thưở ban đầu. Tôi chờ dịp nào anh xuống nước năn nỉ điều gì lập tức tôi tấn công trả đũa cho “bỏ ghét“, ghét vì bắt mình về quê. Tôi lôi điệp khúc “nghĩ sao nói vậy“ theo lối nam kỳ, không ví von, uốn éo hay quanh co khó hiểu “em chả! em chả!“ mà không biết “chả“ cái gì như các “đỉnh cao trí tuệ“ được.

Ba má tôi bảo nhau “con gái mình không bị đi kinh tế mới là may“. Chúng tôi đã có con rồi mà má cứ tưởng con bà sắp lên xe hoa không bằng. Bà theo nhắc và dặn đủ điều:

-Nhập gia tùy tục nha con! Má chồng con quê mùa, cổ lỗ xỉ. Bà không đi xa khỏi lũy tre làng, bây liệu hồn ăn nói.

Ba tôi thêm vô:

-Con sống ở thành quen rồi, bây giờ con theo chồng là hợp lý. Ba má có thương con cũng đành chịu, không muốn cản trở như xưa.

-Đổi đời mình đổi hết con ơi! Con ráng ăn mặc giản dị, đừng màu mè diêm dúa như ở thành, đừng mặc quần đỏ, quần xanh như ở đây. Má chồng bây còn bận quần “đáy nem“ bây liệu hồn đó!

Bà cư lập đi lập lại “liệu hồn“ với “coi chừng“ khiến tôi mũi lòng:

-Má ơi con không để ai khinh chê con gái má đâu!

Bà quay mặt hướng khác, tôi biết bà sắp khóc, giọng bà nghèn nghẹn:

-Có con nhỏ không được ngủ trưa, dậy trễ nhen con v.v và v.v..

Tôi cố thu nạp vào đầu những lời má dạy.

Ah...Ah... ơi, ah ời! bông bần rụng trắng bờ ao,
lấy chồng xa xứ khó mong ngày về.
Khi xưa em ở dựa kề.
Bên ba mà bên má vỗ về ca dao.
Em về miệt Thứ bỏ sầu cho ai?

Mỗi ngày có một chuyến xe đò về Chợ Mới. Chồng tôi đóng gói vô thùng nhờ tài xế quen chở đi trước. Vợ chồng bồng bế con rút lui sau. Lúc nầy công an, tổ trưởng hay dòm ngó những nhà “ngụy quân, ngụy quyền“ lắm. Hai tiếng “đi chui“ còn nhạy cảm nữa. Chúng “đánh hơi“ tài hơn quân khuyển.

Rồi ngày xa cha mẹ, xa em cũng tới, chúng tôi ra đi lặng lẽ như đi đâu đó trong ngày. Về tới làng trời đã xế, đò vừa tấp vào bờ, đi chưa được mấy bước đã thấy lối xóm túa ra mừng:

-Trèn ơi! cậu mợ năm dìa chơi hén?

- Thằng cu giống cha nó quá trèn!

-Mợ năm “chắng“ (trắng) ngộ hết sức hén!

Đám con nít khoái, cười nói oang oang nối đuôi theo sau. Đứa khác mau chân phóng về nhà trước kêu lớn lập công:

-Bà Ba ơi, cậu mợ năm dìa nè!

Vừa mệt, lại đói còn nghe om sòm hai tiếng “trèn ơi“ với “quá trèn“ tôi tỉnh hẳn. Ở Saìgòn tôi đâu có nghe ai kêu tiếng lạ nầy đâu. Hôm đó chính thức chồng tôi đã “khớp con ngựa, ngựa ô“ nầy để “đưa nàng dìa dinh“. Anh còn “ngợi“ (*) vì kéo thêm được một ngựa con bụ bẫm nữa. Dân Sàigòn về quê ở, láng giềng thường lui tới thăm hỏi. Hỏi thăm là chuyện nhỏ, chuyện lớn và lạ chính là muốn quan sát dâu bà Ba Lạc hay vợ cậu năm thôi. Họ tò mò muốn xem dân Saìgòn có biết “mần ăn“ chi không. Dĩ nhiên không! Hồi xưa ba tôi cứ nhăc hoài “học chữ mới khó, các con lo học chữ trước đã“. Vì vậy con gái ông chỉ biết “học chữ“. Muốn học nữ công gia chánh phải học lén, giờ thì chạm thực tế đau thương. Ở quê ai cũng khéo nấu ăn bánh trái, còn tôi bù trất. Về đây tôi phải tập nấu cơm bằng cà-ràng, tập xuống kênh chà nồi bằng tro trấu bị ăn tay, trầy xướt. Lại còn lo học làm rẩy do chồng dạy vợ, cực quá tôi chỉ làm thợ vịn. Vạn sự khởi đầu nan, kiên nhẫn chịu cực cũng xong. Nhưng ai lo con nhỏ khi mình ra rẫy. Từ chồng đến bên chồng đều tất bật ngoài đồng. Làng xóm đều chuyên nghề thuốc lá. Hết thuốc lại tới rẫy ớt, rẫy bắp rồi trồng cà dĩa, cà dài. Tới mùa nước nổi mới xong việc ngoài đồng. Sợ con gái không kham nổi má tôi giục:

-Con mở quán bán tạp hóa đi. Nhà mình có tiệm, con lên xách đồ về bán lẻ. Vừa bán vừa trông con luôn.

Thế là tổ ấm của chúng tôi được ngăn ra một góc nhỏ bày tủ kiếng bán hàng. Từ dụng cụ học sinh đến thuốc tây mua sĩ bán lẻ cho xóm. Nếu ai hỏi món chi, lập tức hôm sau tôi qua chợ quận bên kia sông mua về liền. Nếu không cứ cách vài ngày tôi đi chợ và bổ hàng bên đó mau hơn lên Saìgòn. Quán tuy nhỏ tôi bán không cần lời nhiều, chỉ cần chất luợng tốt. Bà con tin tưởng lần lần tới và quảng cáo miệng với nhau nhứt là đám con nít học trò trong xóm. Chúng thấy có tiệm mới và lạ mắt nên thường bu quanh mỗi buổi đi học để mua hoặc tò mò đứng ngắm. Tôi khéo dụ con nít, vừa bán vừa cho thêm kẹo bánh mua trên Saìgòn về lạ hơn hàng dưới quê nên tôi bán liền tay nhờ vậy cũng đở buồn. Tiệm tạp hóa không khác quán cà phê bao nhiêu. Khách mua lấy hàng về cũng gởi tặng lại chủ tiệm đủ thứ tin tức…cán chó khắp nơi. Mình hết bị mang tiếng “ăn ở không“ rồi! Trái lại tôi thêm bận rộn.

Buổi tối mọi người đều rảnh việc, riêng tôi cứ có kẻ tới người lui mua hàng, mua thuốc tây và tiếp chuyện. Tuy không la cà trong xóm nhưng nhà ai có chuyện vui buồn, cự cãi tôi đều biết. Mình phải kiên nhẫn ngồi nghe để làm “vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi“. Nghĩ lại mình còn may mắn hơn vợ các anh đi tù cải tạo mà bọn chúng gọi “học tập“, học không biết ngày ra. Sáng bừng mắt dậy các chị bỗng thấy mình có sức mạnh kỳ diệu. Ngày nào là bà Thiếu Tá, Trung Tá oai vệ, ra khỏi nhà có tài xế chực sẵn, mở cửa xe khoan thai bước lên. Còn sau nầy, đất nước “được giải phóng“ thì quý bà thành mấy chị buôn chuyến, từ Sàigòn ra Trung hoặc xuôi ngược khắp lục tỉnh. Đó là hình ảnh trước mắt tôi thấy bà cô ruột của mình như vậy. Ra đường cô phải áo dài đàng hoàng, tóc búi cao gọn đẹp. Giờ đây, than ôi cô mặc áo bà ba lem luốc, tóc tai trắng bạc hết đầu. Mấy cô bác hay bà nào cũng thế chứ đâu nhất thiết chỉ phu nhân mới chỉnh tề vậy. Cô đứng chờ ở ga xe lửa Bình Triệu từ Phan Thiết về có cá tươi hoặc cá mòi, cá nục hấp và cá nục to họ muối ướp sẫn trong những thùng thiếc lớn. Người đói rát ruột nên tôi ăn cái chi cũng thấy ngon, bắt buồn cười và lạ thiệt! Tàu cập ga đã có bạn bàng chực đón mua lại và đi bỏ mối lẻ cho người tiêu dùng. Hồi xưa cô tôi hiền và đi đứng từ tốn chậm rãi. Bây gờ cô xốc vác nhanh lẹ tôi thật nễ. “Chậm chạp không tranh giành lại đám bạn hàng có nanh có vuốt được“. Cô tôi nói như thế. Số người khác thì nhóm chợ trời, chợ đất. Trong nhà ai còn nhiều đồ đạc, mới cũ chút đỉnh thì lớp người bị giải phóng nầy mau mau gom ra nhóm chợ bán tuốt tuồn tuột cho người đi giải phóng. Với họ đồ cũ thành đồ mới hết trơn! Các chị đang rất cần tiền để mua lương thực đi nuôi chồng ăn học.

-Bán một khía đường cát chị năm!

-Mua sao ít vậy em?

-Mua cho ổng uống cà phê mà. Cho thiếu mai chả ( trả) nha!

Họ nói tỉnh queo chẳng cần dài dòng văn tự. Tôi nghe câu khất nầy như nghe nhật tụng thường bữa riết rồi cũng quen tai. Số ít thôi và tùy người, bán quán nhỏ trong xóm là phải cho mua chịu. Thật sự bà con chòm xóm không quỵt luôn, phần người bán cũng ghi sổ để nhớ và nhắc đòi chớ! Khi mùa màng thu hoạch có tiền, họ lại ăn nhậu tối đa, tiền bạc thanh toán sòng phẳng. Bà con rất chịu chơi, bỏ những lúc chơi chịu. Bạn hàng buôn bán lẻ xử dụng cân xách tay và tính đơn vị theo mấy ngấn hoặc từng khía ngắn dài trên cân. Thí dụ 100 gram bà con kêu hai khía. Dân quê thường nói đớt mà bắt người ta uốn lưỡi phát âm “gờ-ram“ thì tội bà con tui.

Qua năm năm chia ngọt xẻ bùi cùng chồng con ở miệt vườn, tôi hòa mình lúc nào không hay. Trở lại Saìgòn sinh sống chờ ngày đi, tôi mang theo “tiếng tây“ khi nói chuyện mà không hay. Má tôi để ý, bà giả bộ “ đớt“ theo :“trèn đét ơi, con Thanh học ăn, học nói, học gói, học mở giỏi quá trèn hén“! Tôi không mắc cở, còn hãnh diện và mang ơn người miền tây hơn nữa. Nhờ vựa lúa sông Tiền, sông Hậu phì nhiêu, trù phú nên đồng bào tôi sống tạm qua ngày. Hiển nhiên có ba má và các em tôi đang bị khốn khó vì …được giải phóng. Dân quê hiền lành, mộc mạc, bụng dạ ngay thẳng, chỉ có tôi mới quê mùa. Làng nầy hầu hết là theo đạo Hoà Hảo, thờ Đức Thầy Huỳnh Phú Sổ, Ngài dạy giáo lý của đạo Phật, lấy tôn chỉ thờ kính Cửu huyền Thất Tổ, tôn trọng trời đất. Nhà nào cũng có bàn thiên trước sân. Dân không dám kêu Trời réo đất. Vua chúa còn cấm kỵ kêu tên còn mình sao cứ “trời ơi đất hởi“ hoài vậy? Hãy để yên ông Trời!

Xa xứ mấy chục năm, lúc quay về thăm nhà tôi quên bẳng tiếng “trèn“. Có dịp ghé thăm nhà thuốc Nam và nói chuyện say mê bằng tiếng Việt với bà thầy hốt thuốc, tôi lại kêu trời theo thói quen ở xứ người. Mở miệng sắp nói là tiếng “trời“ đi trước, dứt câu là tiếng “trời“ theo sau.“Trời ơi, sao nóng quá vậy trời! “ v.v.. Bà thầy phải ngừng tay nhắc nghiêm khắc:

-Mợ Năm đừng kêu trời hoài không nên!

Tôi giựt mình ngước nhìn lên bàn thờ. Đức Thầy đang trầm ngâm ngó xuống. Tôi vội chấp tay xá Ngài.

Chiều xuống tôi lần ra con kênh sau nhà, nhìn đám lục bình trôi theo con nước lên, xa xa có bầy chim đang vội bay về tổ. Bất giác tôi ngậm ngùi “mới đó đã bốn mươi bốn năm“!

Thanh Thản Nhiên

(*) ngợi= có lời
(*) Thơ của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm

-

Còn thương rau đắng …

VĂN CHƯƠNG

Truyện Ngắn

Những bài viết của Bất Khuất